The Ohrid Academy of humanism celebrated its 30th anniversary and the 15th anniversary of the World prize of humanism with an International online conference on 19th January 2021, with over 30 participants from all over the world.
At the same time, the online event celebrated the presentation of the World prize for humanism 2021 to the renowned Bosnian Philosopher Abdulah Šarčević.
The conference was concluded with the issuing of the WORLDWIDE APPEAL IN FAVOR OF HUMANISM, read by its moderator, Prof. Jean-Patrick Connerade.
At the same time, the online event celebrated the presentation of the World prize for humanism 2021 to the renowned Bosnian Philosopher Abdulah Šarčević.
The conference was concluded with the issuing of the WORLDWIDE APPEAL IN FAVOR OF HUMANISM, read by its moderator, Prof. Jean-Patrick Connerade.
WORLDWIDE APPEAL IN FAVOUR OF HUMANISM, FROM OHRID
On behalf of all participants in the online International Colloquium: OHRID SCHOOL OF HUMANISM - FROM THE MEDIEVAL AGE UNTIL THE PRESENT DAY IN EUROPE AND IN THE WORLD’’ coming from all four corners of the globe, we are launching a worldwide appeal in favour of Humanism.
The very existence of a prize for Humanism (a World Prize, we underline this aspect) is a proud achievement of the country which created it: Macedonia. One may well wonder why the world had to wait so long for a prize celebrating Humanism, when it was so obviously necessary! The best proof that it was required is that we have all returned to the origin of the concept, the little town of Ohrid where the idea of Humanism itself was born, both to celebrate its birth and to honour, year after year, the recipients of the Prize. The fact is, despite so many fine words spoken around the planet for many centuries about Humanism, that nothing had been done before in terms of its recognition
The essential point is that the Ohrid prize recognizes any form of human thought or expression. As humans, we are all capable of Humanism in any field of endeavour provided only we invest the best of ourselves in whatever we do. Whether it be in Philosophy, in the Arts, in Letters or in the Sciences, there is no area to which the extra touch of quality, inspiration and love cannot contribute to justify the name.
To take matters further, there is a great deal each and every one of us can do to redeem the dignity of culture in the name of Humanism and restore its true meaning. It suffices to sever all ties with nationalism, which does so much damage all over the world. It is enough to denounce all forms of despotism and oppression. It is a matter of freeing oneself from all prejudices, be they even unconscious, to deserve the name a Humanist. How better to achieve that and avoid all possible pitfalls than by following the example of recognised predecessors? That is the whole purpose of the Prize and what makes it unique. The Jury takes on a huge responsibility in deciding the award. But the recipient who has the honour to receive the distinction is also obligated to continue serving Humanism, the noblest of all causes, through acts, creativity and writings. This is the meaning we attach to the word ‘Humanism’. In itself, it would be impossible to define it precisely today, because Humanism remains open towards the future and the future is essentially unknown. The recipients of this prize commit themselves to the service of others in order that humanity may enter successfully and happily a better future where nobody has ever been before.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
APPEL D OHRID en faveur de l’humanisme mondial
De la part de tous les participants au colloque international en ligne : OHRID SCHOOL OF HUMANISM - FROM THE MEDIEVAL AGE UNTIL THE PRESENT DAY IN EUROPE AND IN THE WORLD’’ venus des quatre coins de la planete de Conference, nous lançons l’appel suivant :
L’existence même de ce beau prix de l'humanisme (un prix mondial, nous insistons là-dessus) fait honneur au pays qui est son berceau : la Macédoine. 0n peut même se demander pourquoi le monde entier a dû attendre aussi longtemps l’annonce d’un prix de l'humanisme. Il est si évident qu'il en fallait un ! Et la meilleure preuve qu'il était vraiment nécessaire, c’est qu'il a fallu revenir aux sources même de l'humanisme, dans la petite ville d'Ohrid d’où l’idée est partie, pour fêter sa naissance et pour sa remise annuelle, malgré tous les grands discours qu'on tient depuis des siècles sur le sujet autour de la planète, mais qui demeuraient lettre morte.
L’essentiel est que ce prix se propose de récompenser toute forme de pensée, car nous sommes capables d’humanisme dans tous les domaines quand nous donnons le meilleur de nous. Que ce soit dans la philosophie, dans les arts, les lettres ou les sciences, il n’existe aucune activité à laquelle l’homme ne puisse apporter le surplus de qualité, d’âme et d’amour qui justifie ce mot.
On peut aller plus loin : nous avons chacun un grand nettoyage à faire au nom de l'humanisme pour restaurer l'honnêteté de notre culture et lui rendre son sens véritable. Il s’agit de n'appartenir à aucune des chapelles nationalistes qui font tant de mal partout dans le monde. Il s’agit de s’affranchir de toutes les formes de despotisme et d’oppression. Il s’agit de se libérer soi-même des préjugés inconscients dont nous sommes souvent les premères victimes en les colportant.
Il s’agit de rendre une voix libre et spontanée à l’humanité, de justifier le renom de cet humanisme, et comment mieux le faire collectivement qu’en reconnaissant des voix qui ont déjà parlé ? Prenons exemple sur le meilleur, voilà ce que proclame le prix. Voilà ce qui le rend unique. Le jury prend donc une immense responsabilité en l’attribuant.
Celui qui a l’insigne honneur de le recevoir s’oblige, pour sa part, à servir une cause, la plus noble qu’on puisse imaginer, celle de faire honneur à l’homme par ses actes, par sa création et par ses écrits. Voilà tout le sens qu’il faut donner à ce mot d’humanisme. Il serait impossible de le définir exactement aujourd’hui, puisqu’il doit toujours rester ouvert sur l’avenir et que l’avenir est forcément inconnu. Celui qui reçoit ce prix s’engage, justement, à se mettre au service des autres pour que l’homme pénètre demain avec bonheur dans un avenir meilleur où nul n’est encore allé.
On behalf of all participants in the online International Colloquium: OHRID SCHOOL OF HUMANISM - FROM THE MEDIEVAL AGE UNTIL THE PRESENT DAY IN EUROPE AND IN THE WORLD’’ coming from all four corners of the globe, we are launching a worldwide appeal in favour of Humanism.
The very existence of a prize for Humanism (a World Prize, we underline this aspect) is a proud achievement of the country which created it: Macedonia. One may well wonder why the world had to wait so long for a prize celebrating Humanism, when it was so obviously necessary! The best proof that it was required is that we have all returned to the origin of the concept, the little town of Ohrid where the idea of Humanism itself was born, both to celebrate its birth and to honour, year after year, the recipients of the Prize. The fact is, despite so many fine words spoken around the planet for many centuries about Humanism, that nothing had been done before in terms of its recognition
The essential point is that the Ohrid prize recognizes any form of human thought or expression. As humans, we are all capable of Humanism in any field of endeavour provided only we invest the best of ourselves in whatever we do. Whether it be in Philosophy, in the Arts, in Letters or in the Sciences, there is no area to which the extra touch of quality, inspiration and love cannot contribute to justify the name.
To take matters further, there is a great deal each and every one of us can do to redeem the dignity of culture in the name of Humanism and restore its true meaning. It suffices to sever all ties with nationalism, which does so much damage all over the world. It is enough to denounce all forms of despotism and oppression. It is a matter of freeing oneself from all prejudices, be they even unconscious, to deserve the name a Humanist. How better to achieve that and avoid all possible pitfalls than by following the example of recognised predecessors? That is the whole purpose of the Prize and what makes it unique. The Jury takes on a huge responsibility in deciding the award. But the recipient who has the honour to receive the distinction is also obligated to continue serving Humanism, the noblest of all causes, through acts, creativity and writings. This is the meaning we attach to the word ‘Humanism’. In itself, it would be impossible to define it precisely today, because Humanism remains open towards the future and the future is essentially unknown. The recipients of this prize commit themselves to the service of others in order that humanity may enter successfully and happily a better future where nobody has ever been before.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
APPEL D OHRID en faveur de l’humanisme mondial
De la part de tous les participants au colloque international en ligne : OHRID SCHOOL OF HUMANISM - FROM THE MEDIEVAL AGE UNTIL THE PRESENT DAY IN EUROPE AND IN THE WORLD’’ venus des quatre coins de la planete de Conference, nous lançons l’appel suivant :
L’existence même de ce beau prix de l'humanisme (un prix mondial, nous insistons là-dessus) fait honneur au pays qui est son berceau : la Macédoine. 0n peut même se demander pourquoi le monde entier a dû attendre aussi longtemps l’annonce d’un prix de l'humanisme. Il est si évident qu'il en fallait un ! Et la meilleure preuve qu'il était vraiment nécessaire, c’est qu'il a fallu revenir aux sources même de l'humanisme, dans la petite ville d'Ohrid d’où l’idée est partie, pour fêter sa naissance et pour sa remise annuelle, malgré tous les grands discours qu'on tient depuis des siècles sur le sujet autour de la planète, mais qui demeuraient lettre morte.
L’essentiel est que ce prix se propose de récompenser toute forme de pensée, car nous sommes capables d’humanisme dans tous les domaines quand nous donnons le meilleur de nous. Que ce soit dans la philosophie, dans les arts, les lettres ou les sciences, il n’existe aucune activité à laquelle l’homme ne puisse apporter le surplus de qualité, d’âme et d’amour qui justifie ce mot.
On peut aller plus loin : nous avons chacun un grand nettoyage à faire au nom de l'humanisme pour restaurer l'honnêteté de notre culture et lui rendre son sens véritable. Il s’agit de n'appartenir à aucune des chapelles nationalistes qui font tant de mal partout dans le monde. Il s’agit de s’affranchir de toutes les formes de despotisme et d’oppression. Il s’agit de se libérer soi-même des préjugés inconscients dont nous sommes souvent les premères victimes en les colportant.
Il s’agit de rendre une voix libre et spontanée à l’humanité, de justifier le renom de cet humanisme, et comment mieux le faire collectivement qu’en reconnaissant des voix qui ont déjà parlé ? Prenons exemple sur le meilleur, voilà ce que proclame le prix. Voilà ce qui le rend unique. Le jury prend donc une immense responsabilité en l’attribuant.
Celui qui a l’insigne honneur de le recevoir s’oblige, pour sa part, à servir une cause, la plus noble qu’on puisse imaginer, celle de faire honneur à l’homme par ses actes, par sa création et par ses écrits. Voilà tout le sens qu’il faut donner à ce mot d’humanisme. Il serait impossible de le définir exactement aujourd’hui, puisqu’il doit toujours rester ouvert sur l’avenir et que l’avenir est forcément inconnu. Celui qui reçoit ce prix s’engage, justement, à se mettre au service des autres pour que l’homme pénètre demain avec bonheur dans un avenir meilleur où nul n’est encore allé.
Почитувани членови на Охридската академија на хуманизмот,
Почитуван Академик Абдулах Шарчевиќ,
Драги пријатели,
Ви благодарам на можноста и честа, да ви се обратам по повод доделувањето на Светската награда за хуманизам, која годинава по 15-ти пат ја доделува Охридската академија на хуманизмот.
Овогодинешното доделување на наградата, токму на големиот христијански празник Богојавленије – Водици, има особена симболика и значење за нас. Таа симболика е дополнително засилена со фактот што на денешен ден се навршуваат 30 години од основањето на Охридската академија на хуманизмот. Низ своите три децении на опстојување, со јасно декларирана цел - ширење на хуманите вредности низ светските меридијани, Охридската академија, во совермен контекст, всушност го продолжува делото на Св. Климент Охридски и на неговата надалеку чуена Охридска книжевна школа.
Надвор од секакво сомнение е дека меѓу мноштвото активности на Академијата, особено значајно место зазама доделувањето на светската награда за хуманизам. Востановена во 2007-та година, наградата се доделува секоја година на светски познати уметници, интелектуалци, истакнати имиња, но пред се, на посветени хуманисти. Кон долгата листа импозантни имиња на лауреати годинава се придружува и името на академикот од Босна и Херцеговина, почитуваниот господин Абдулах Шарчевиќ, несоменено еден од најзначајните филозофи во нашиот регион, признат и познат многу подалеку од неговите граници.
Посебен, и за нас значаен куриозитет, е податокот дека академик Шарчевиќ почетоците на својата научна кариера ги имал на Филозофскиот факултет во Скопје, во втората половина од педесеттите година на минатиот век. Се надевам дека и по добивањето на ова престижно признание, личните и професионалните контакти, кои професорот Шарчевиќ одамна ги има изградено со Република Македонија, само ќе добијат на интезитет.
Почитувани, академик Георги Старделов, кој за жал, пред само некој ден не напуши, преселувајќи се во вечноста на човековото паметење, оставајќи неизбришлива трага во македонската култура и општествена мисла, за годинешниот добитник на светката награда за хуманизам, не без причина, напиша: „неговото филозофско дело ни дава една храбра и навистина сеопфатна дијагноза на нашето време и во него: на нашата цивилизација, на нашата културна историја, на нашето општество во кое опстојуваме; сеопфатна анализа за тоа што се случува со човекот денес во 21 век, во векот на неговото отуѓување од сето човечко и човечно“.
Со пандемијата која ги загрози нашите животи и нашето здравје, ни го промени секојдневието и буквално го промени ликот на целото човештво, за жал само уште повеќе се зголеми човековата отуѓеност, правејќи не ранливи, осамени и затворени во себеси.
Имено, во вакви времиња ни е и тоа како потребна хуманоста , солидарноста и взаемната почит.
Да го победиме Ковид-19 и да се вратиме во нормалното секојдневие, но и да ја афирмираме и повторно да ја актуализираме духовноста и културата. Накусо, да ја вратиме човечноста на човештвото.
Почитувани пријатели,
Се надевам дека набргу ќе можеме сите да се собереме во древниот Охрид и непосредно да комуницираме како некогаш. На Охридската акаемија на хуманизмот и го честитам јубилејот, на академик Шарчевиќ му честитам на наградата и му посакувам што побрзо да дојде во посета на нашата земја, поточно на неговата и наша заедничка земја.
На крајот од моето кусо обраќање, дозволете да ви посакам добро здравје и радост на сите во 2021-та.
Драги пријатели,
Ви благодарам на вниманието.
Стево Пендаровски
Претседател на Република С. Македонија
Почитуван Академик Абдулах Шарчевиќ,
Драги пријатели,
Ви благодарам на можноста и честа, да ви се обратам по повод доделувањето на Светската награда за хуманизам, која годинава по 15-ти пат ја доделува Охридската академија на хуманизмот.
Овогодинешното доделување на наградата, токму на големиот христијански празник Богојавленије – Водици, има особена симболика и значење за нас. Таа симболика е дополнително засилена со фактот што на денешен ден се навршуваат 30 години од основањето на Охридската академија на хуманизмот. Низ своите три децении на опстојување, со јасно декларирана цел - ширење на хуманите вредности низ светските меридијани, Охридската академија, во совермен контекст, всушност го продолжува делото на Св. Климент Охридски и на неговата надалеку чуена Охридска книжевна школа.
Надвор од секакво сомнение е дека меѓу мноштвото активности на Академијата, особено значајно место зазама доделувањето на светската награда за хуманизам. Востановена во 2007-та година, наградата се доделува секоја година на светски познати уметници, интелектуалци, истакнати имиња, но пред се, на посветени хуманисти. Кон долгата листа импозантни имиња на лауреати годинава се придружува и името на академикот од Босна и Херцеговина, почитуваниот господин Абдулах Шарчевиќ, несоменено еден од најзначајните филозофи во нашиот регион, признат и познат многу подалеку од неговите граници.
Посебен, и за нас значаен куриозитет, е податокот дека академик Шарчевиќ почетоците на својата научна кариера ги имал на Филозофскиот факултет во Скопје, во втората половина од педесеттите година на минатиот век. Се надевам дека и по добивањето на ова престижно признание, личните и професионалните контакти, кои професорот Шарчевиќ одамна ги има изградено со Република Македонија, само ќе добијат на интезитет.
Почитувани, академик Георги Старделов, кој за жал, пред само некој ден не напуши, преселувајќи се во вечноста на човековото паметење, оставајќи неизбришлива трага во македонската култура и општествена мисла, за годинешниот добитник на светката награда за хуманизам, не без причина, напиша: „неговото филозофско дело ни дава една храбра и навистина сеопфатна дијагноза на нашето време и во него: на нашата цивилизација, на нашата културна историја, на нашето општество во кое опстојуваме; сеопфатна анализа за тоа што се случува со човекот денес во 21 век, во векот на неговото отуѓување од сето човечко и човечно“.
Со пандемијата која ги загрози нашите животи и нашето здравје, ни го промени секојдневието и буквално го промени ликот на целото човештво, за жал само уште повеќе се зголеми човековата отуѓеност, правејќи не ранливи, осамени и затворени во себеси.
Имено, во вакви времиња ни е и тоа како потребна хуманоста , солидарноста и взаемната почит.
Да го победиме Ковид-19 и да се вратиме во нормалното секојдневие, но и да ја афирмираме и повторно да ја актуализираме духовноста и културата. Накусо, да ја вратиме човечноста на човештвото.
Почитувани пријатели,
Се надевам дека набргу ќе можеме сите да се собереме во древниот Охрид и непосредно да комуницираме како некогаш. На Охридската акаемија на хуманизмот и го честитам јубилејот, на академик Шарчевиќ му честитам на наградата и му посакувам што побрзо да дојде во посета на нашата земја, поточно на неговата и наша заедничка земја.
На крајот од моето кусо обраќање, дозволете да ви посакам добро здравје и радост на сите во 2021-та.
Драги пријатели,
Ви благодарам на вниманието.
Стево Пендаровски
Претседател на Република С. Македонија
Абдулах Шарчевиќ – втемелувач на сараевската филозофска школа
По долги години меѓусебна разделеност, со некоја посебна возбуденост и интелектуална понесеност, ги пребарувам во семејната библиотека книгите на мојот драг колега и пријател акад. Абдулах Шарчевиќ (1929). Од повеќето книги запирам на една со зеленкаста боја на корицата. Тоа е, всушност, неговата книга Istina i Sloboda (I.P. Svijetlost, Sarajevo, 2004, 591 str.), па во проникнувањето на тие два поими од нејзиниот наслов, ја откривам сушноста на неговата филозофија. Тука, меѓутоа, чувствувам потреба посебно да нагласам дека Охридската академија на хуманизмот претставува, всушност, продолжување на древната климентова академија (Охридската книжевна школа) која, пак, можеме да речеме, е првата академија на старословенскиот црковен јазик, во кое е создадено делото на Црноризец Храбар (О писменех) – првото научно дело во кое се проучува историјата на создавањето на старословенскиот црковен јазик од светите браќа Кирил и Методиј па наваму, од нивното глаголичко писмо, сè до текстовите на седмочислениците: Кирил, Методиј, Климент, Наум, Сава, Горазд и Ангелариј.
Почитувани,
Вечерва, во Охрид, на самиот брег на белото езеро, во оваа мистична богојавленска ноќ, ноќ на христијанска мистика (Бог се јави – навистина се јави), ќе му биде врачена светската награда на хуманизмот на Охридската академија, во чии темели се вознесуваат и се извишуваат десетте столетија на Климентовата епоха од средината на 9-тиот (од 866 година кога тој пристигнува во својот Охрид), па сè до средината на 19 век. Во темелите на ова епоха се вградени световното, свештеното и духовното дело создадено од многубројни духовни и световни писатели, светци и архиереи, проповедници, епископи и архиепископи.
Откако се нафатив да се вклучам во номинацијата на акад. Абдулах Шарчевиќ за добитник на Светската награда на хуманизмот од Охридската академија на хуманизмот и да зборувам на Богојавление во депандансот на МАНУ (куќата на Уранија), си реков и зареков дека првата реченица што ќе ја напишам и евентуално изговорам, ќе биде во прашална форма. Таа ќе гласи: зошто треба да го читаме акад. Абдулах Шарчевиќ? Затоа што неговото филозофско дело ни дава една храбра и навистина сеопфатна дијагноза на нашето време и во него: на нашата цивилизација, на нашата културна историја, на нашето општество во кое опстојуваме; сеопфатна анализа за тоа што се случува со човекот денес во 21 век, што во векот на неговото отуѓување од сето човечко и човечно. Акад. Абдулах Шарчевиќ често во своите дела цитира одделни фрагменти на Петер Слотердијк од неговото капитално дело „Критика на циничниот ум“, така што за мене, книгите „Критика на циничниот ум“ на Петер Слотердијк и „Филозофија на модерната“ на акад. Шарчевиќ се комплементарни книги. Многу аспекти од едната книга се продлабочуваат во втората, но и обете претставуваат ausgangpunkt на модерната како време на отуѓувањето во светот што ги доведе светот и природата до можноста за нивно уништување. Со акад. Шарчевиќ и со Петер Слотердијк навлегуваме во едно постметафизичко, постисториско и постмодерно време, па така не сметаме повеќе на инструменталниот ум кој доведе до можно осакатување на субјектот, туку на сочувствувачкиот ум со кој продираме и ја доживуваме длабочината на човечката егзистенција и почнуваме да мислиме сочувствувајќи со другиот и другоста, во духот на теоријата на вживувањето (Einfühlungstheorie) на Фолкелт и Липс. Освен тоа, од двете споменати книги го откриваме она базично филозофско методолошко плуралистичко начело на акад. Шарчевиќ дека на планетава Земја не постои ништо што би можело да има само една страна. Напротив, кога мислиме и учествуваме во тој процес, ние гледаме дека кај овие двајца филозофи тоа што тие го мислат за светот го мислел и основачот на кинеската филозофија Лао Це – т.е. дека со поимот Тао (или Дхтао), што акад. Шарчевиќ го преведува и го означува со поимите искон односно со она од што сè потекнува од овој свет односно, како вели нашиот колега, особено со она во кое пријателски се среќаваат човекот и светот, историјата и современиот дух.
Пријатели,
Кога ќе се фрли, макар и летимичен поглед на развитокот на филозофската мисла по Втората светска војна во Југославија, ќе се добие сигурното сознание дека таа се карактеризира со повеќе филозофски школи, од кои една, на пример Корчуланската летна филозофска школа се стекна со светско-историски углед. Сега, тука, за тоа не е место да зборувам, но, мислам, треба да се осврнам на Сараевската филозофска школа и местото и улогата на акад. Абдулах Шарчевиќ во неа.
Општо е уверувањето дека за таа школа беше од исклучително значење создавањето на познатата филозофска библиотека „Logos“ во која клучно место имаше акад. Абдулах Шарчевиќ. Тој беше Primus inter pares во нејзиното создавање и развивање. На одбележувањето на 25-годишнината од делувањето на „Logos“, акад. Шарчевиќ истакна: „Создававме нешто големо и трајно, што не го оштетува животот туку го збогатува, што го ослободува него за искуство на вистината; за промена на културната основа на човековиот свет и свест; за филозофијата која ја имплицира надежта дека еднаш би можело да биде поинаку во целината на човековото делување, мислење и однесување со природата и со севкупната историја“.
Се задржав на оваа библиотека „Logos“ за да ѝ дадам на современата сараевската филозофска школа едно повисоко рамниште, бидејќи со издавањето на капитални дела на современата светска филозофска мисла, акад. Шарчевиќ со нивното оригинално толкување на делата што ги издаваше „Logos“ всушност ја создаваше „истовремено, и првата историја на модерната филозофија не само кај нас туку и во светот“. За тоа, акад. Шарчевиќ ќе напише: „Во повеќе книги и зборници, особено во Филозофијата на модерното време, се претставени репрезентативни расправи од најзначајните филозофи од областа на филозофската антропологија“. Редакцијата на „Logos“ даде многу документи за длабочината и перспективите на филозофијата во нашево време.
Тоа е првата карактеристика на сараевската филозофска школа. Втората е поврзана со објавувањето на делото на Русмир Махмутчехајиќ објавено во Загреб, чиј наслов „Bosanski odgovor“ стана амблем на голем број, и постари и понови имиња, на босанско-херцеговската филозофија кои го поставуваа и даваа одговор на прашањето: зошто човекот прави зло и од каде доаѓа тој злосторнички нагон во неговата природа. Но, заедно со тоа, „Bosanski odgovor“ и филозофите што објавуваа во него на нов начин ја толкуваа традицијата, духот на сакралното во неа. Акад. Абдулах Шарчевиќ истакнува дека босанскиот одговор на Махмутчехајиќ е промислување на трагичното искуство во историјата не само на Босна туку и трагиката на целата планета Земја. За акад. Шарчевиќ теоријата на модерната е нова критичка теорија на општеството. Таа го воспоставува она што акад. Шарчевичиќ го нарекува нова филозофија на природата, на науката, на историјата, на техниката, на уметноста. За него човечките ситуации во овие области не можат трајно да се решат без изградбата на еден нов проект за човекот, но не осмислен низ логиката профитот, туку низ неговото духовно и етичко извишување.
Цитирајки го својот омилен филозоф, Мартин Хајдегер, акад. Абдулах Шарчевиќ ни покажува дека субјектот на модерната се изразува пред сè во науката и техниката. Од досегашното искуство осознаваме дека светот по ничеовата „Волја за моќ“ човештвото влезе во фаза на доминација на нихилизмот, според кој и во кој сите вредности ја изгубиле својата вредност. Акад. Шарчевиќ смета дека денес тоа е дури поочигледно отколку во времето на Ниче и Хајдегер. Сите сме ние денес распнати, особено во деловниот свет, во еден непрегледен нескршлив „погон“ и не можеме да пристапиме до луѓето. Веќе одамна се зборува во филозофијата дека над нас се спушта „светската ноќ“, едно физичко и духовно невидено пустошење на земјата. Во споредба со тоа што го доживеавме по Чернобил дека она што се случува денес е само едно благо предупредување. Сега, вели Хајдегер, живееме во свет во кој сè незапирливо функционира. На тој начин техниката сè повеќе се изедначува со кибернетичката функција на науката, па отаде ништо повеќе не може да се стори против технофилијата, а според акад. Шарчевиќ, веќе со ништо не може да се избегне светската техничко-научна цивилизација.
Прашањето е само како неа да ја одухотвориме и да ја очовечиме?
Веќе зборуваме за некои од клучните идеи на акад. Абдулах Шарчевиќ, но како притоа, личноста на овој истакнат творец како сè уште да не е целосно опфатена. Затоа треба да имаме предвид дека кога зборуваме за акад. Абдулах Шарчевиќ, всушност зборуваме за една светски значајна филозофска фигура во денешниот филозофски свет. Да го споменеме сепак најбитното. Тој е редовен член на Академија на науките и уметностите на Босна и Херцеговина, редовен професор на сараевскиот филозофски факултет; професор на Prima Community Colleague во Тусон, Аризона, САД, редовен член на Интернационалниот парламент на светски писатели; член на здружението на писателите на БИХ до 1992 година. Но акад. Абдулах Шарчевиќ е најпознат по тоа што беше основач, главен и одговорен уредник на познатата универзитетска библиотека „Logos“ и директор на центарот за филозофски истражувања. Акад. Абдулах Шарчевиќ е роден на 27 мај 1929 година во Стар Мајдан, БиХ. Тој во европските, американските и во други земји ги предава главните филозофски дисциплини: онтологија, епистемологија, филозофија на науката, естетика, идеите на европската модерна и постмодерна, филозофска антропологија, филозофија на културата, филозофија на јазикот. Објавил 24 книги од подрачјето на современата филозофија, историјата на филозофијата, филозофијата на културата, меѓу кои најзначајни се Iskon i smisao, Sfinga Zapada, De Homine - Mišljenje i moderni mit o čovjeku, Čovjek i moderni svijet, Filozofija modernog doba, Iskustvo vremena, Filozofija u moderni, Sfinga Zapada na kraju 20. Stoljeća, Mersad Berber/Filozofija slikarstva, Istina i Sloboda и други. Учествувал во бројни значајни филозофски симпозиуми во земјата и странство. Како основач и главен и одговорен уредник на филозофската библиотека „Logos“ во рамките на нејзината програма која самиот ја создаваше ги објавил најзначајните филозофски дела на 20 и 21 век од западната и источната филозофија од целиот свет. Лично со право ја смета оваа своја дејност како свое животно дело.
Академик Георги Старделов
По долги години меѓусебна разделеност, со некоја посебна возбуденост и интелектуална понесеност, ги пребарувам во семејната библиотека книгите на мојот драг колега и пријател акад. Абдулах Шарчевиќ (1929). Од повеќето книги запирам на една со зеленкаста боја на корицата. Тоа е, всушност, неговата книга Istina i Sloboda (I.P. Svijetlost, Sarajevo, 2004, 591 str.), па во проникнувањето на тие два поими од нејзиниот наслов, ја откривам сушноста на неговата филозофија. Тука, меѓутоа, чувствувам потреба посебно да нагласам дека Охридската академија на хуманизмот претставува, всушност, продолжување на древната климентова академија (Охридската книжевна школа) која, пак, можеме да речеме, е првата академија на старословенскиот црковен јазик, во кое е создадено делото на Црноризец Храбар (О писменех) – првото научно дело во кое се проучува историјата на создавањето на старословенскиот црковен јазик од светите браќа Кирил и Методиј па наваму, од нивното глаголичко писмо, сè до текстовите на седмочислениците: Кирил, Методиј, Климент, Наум, Сава, Горазд и Ангелариј.
Почитувани,
Вечерва, во Охрид, на самиот брег на белото езеро, во оваа мистична богојавленска ноќ, ноќ на христијанска мистика (Бог се јави – навистина се јави), ќе му биде врачена светската награда на хуманизмот на Охридската академија, во чии темели се вознесуваат и се извишуваат десетте столетија на Климентовата епоха од средината на 9-тиот (од 866 година кога тој пристигнува во својот Охрид), па сè до средината на 19 век. Во темелите на ова епоха се вградени световното, свештеното и духовното дело создадено од многубројни духовни и световни писатели, светци и архиереи, проповедници, епископи и архиепископи.
Откако се нафатив да се вклучам во номинацијата на акад. Абдулах Шарчевиќ за добитник на Светската награда на хуманизмот од Охридската академија на хуманизмот и да зборувам на Богојавление во депандансот на МАНУ (куќата на Уранија), си реков и зареков дека првата реченица што ќе ја напишам и евентуално изговорам, ќе биде во прашална форма. Таа ќе гласи: зошто треба да го читаме акад. Абдулах Шарчевиќ? Затоа што неговото филозофско дело ни дава една храбра и навистина сеопфатна дијагноза на нашето време и во него: на нашата цивилизација, на нашата културна историја, на нашето општество во кое опстојуваме; сеопфатна анализа за тоа што се случува со човекот денес во 21 век, што во векот на неговото отуѓување од сето човечко и човечно. Акад. Абдулах Шарчевиќ често во своите дела цитира одделни фрагменти на Петер Слотердијк од неговото капитално дело „Критика на циничниот ум“, така што за мене, книгите „Критика на циничниот ум“ на Петер Слотердијк и „Филозофија на модерната“ на акад. Шарчевиќ се комплементарни книги. Многу аспекти од едната книга се продлабочуваат во втората, но и обете претставуваат ausgangpunkt на модерната како време на отуѓувањето во светот што ги доведе светот и природата до можноста за нивно уништување. Со акад. Шарчевиќ и со Петер Слотердијк навлегуваме во едно постметафизичко, постисториско и постмодерно време, па така не сметаме повеќе на инструменталниот ум кој доведе до можно осакатување на субјектот, туку на сочувствувачкиот ум со кој продираме и ја доживуваме длабочината на човечката егзистенција и почнуваме да мислиме сочувствувајќи со другиот и другоста, во духот на теоријата на вживувањето (Einfühlungstheorie) на Фолкелт и Липс. Освен тоа, од двете споменати книги го откриваме она базично филозофско методолошко плуралистичко начело на акад. Шарчевиќ дека на планетава Земја не постои ништо што би можело да има само една страна. Напротив, кога мислиме и учествуваме во тој процес, ние гледаме дека кај овие двајца филозофи тоа што тие го мислат за светот го мислел и основачот на кинеската филозофија Лао Це – т.е. дека со поимот Тао (или Дхтао), што акад. Шарчевиќ го преведува и го означува со поимите искон односно со она од што сè потекнува од овој свет односно, како вели нашиот колега, особено со она во кое пријателски се среќаваат човекот и светот, историјата и современиот дух.
Пријатели,
Кога ќе се фрли, макар и летимичен поглед на развитокот на филозофската мисла по Втората светска војна во Југославија, ќе се добие сигурното сознание дека таа се карактеризира со повеќе филозофски школи, од кои една, на пример Корчуланската летна филозофска школа се стекна со светско-историски углед. Сега, тука, за тоа не е место да зборувам, но, мислам, треба да се осврнам на Сараевската филозофска школа и местото и улогата на акад. Абдулах Шарчевиќ во неа.
Општо е уверувањето дека за таа школа беше од исклучително значење создавањето на познатата филозофска библиотека „Logos“ во која клучно место имаше акад. Абдулах Шарчевиќ. Тој беше Primus inter pares во нејзиното создавање и развивање. На одбележувањето на 25-годишнината од делувањето на „Logos“, акад. Шарчевиќ истакна: „Создававме нешто големо и трајно, што не го оштетува животот туку го збогатува, што го ослободува него за искуство на вистината; за промена на културната основа на човековиот свет и свест; за филозофијата која ја имплицира надежта дека еднаш би можело да биде поинаку во целината на човековото делување, мислење и однесување со природата и со севкупната историја“.
Се задржав на оваа библиотека „Logos“ за да ѝ дадам на современата сараевската филозофска школа едно повисоко рамниште, бидејќи со издавањето на капитални дела на современата светска филозофска мисла, акад. Шарчевиќ со нивното оригинално толкување на делата што ги издаваше „Logos“ всушност ја создаваше „истовремено, и првата историја на модерната филозофија не само кај нас туку и во светот“. За тоа, акад. Шарчевиќ ќе напише: „Во повеќе книги и зборници, особено во Филозофијата на модерното време, се претставени репрезентативни расправи од најзначајните филозофи од областа на филозофската антропологија“. Редакцијата на „Logos“ даде многу документи за длабочината и перспективите на филозофијата во нашево време.
Тоа е првата карактеристика на сараевската филозофска школа. Втората е поврзана со објавувањето на делото на Русмир Махмутчехајиќ објавено во Загреб, чиј наслов „Bosanski odgovor“ стана амблем на голем број, и постари и понови имиња, на босанско-херцеговската филозофија кои го поставуваа и даваа одговор на прашањето: зошто човекот прави зло и од каде доаѓа тој злосторнички нагон во неговата природа. Но, заедно со тоа, „Bosanski odgovor“ и филозофите што објавуваа во него на нов начин ја толкуваа традицијата, духот на сакралното во неа. Акад. Абдулах Шарчевиќ истакнува дека босанскиот одговор на Махмутчехајиќ е промислување на трагичното искуство во историјата не само на Босна туку и трагиката на целата планета Земја. За акад. Шарчевиќ теоријата на модерната е нова критичка теорија на општеството. Таа го воспоставува она што акад. Шарчевичиќ го нарекува нова филозофија на природата, на науката, на историјата, на техниката, на уметноста. За него човечките ситуации во овие области не можат трајно да се решат без изградбата на еден нов проект за човекот, но не осмислен низ логиката профитот, туку низ неговото духовно и етичко извишување.
Цитирајки го својот омилен филозоф, Мартин Хајдегер, акад. Абдулах Шарчевиќ ни покажува дека субјектот на модерната се изразува пред сè во науката и техниката. Од досегашното искуство осознаваме дека светот по ничеовата „Волја за моќ“ човештвото влезе во фаза на доминација на нихилизмот, според кој и во кој сите вредности ја изгубиле својата вредност. Акад. Шарчевиќ смета дека денес тоа е дури поочигледно отколку во времето на Ниче и Хајдегер. Сите сме ние денес распнати, особено во деловниот свет, во еден непрегледен нескршлив „погон“ и не можеме да пристапиме до луѓето. Веќе одамна се зборува во филозофијата дека над нас се спушта „светската ноќ“, едно физичко и духовно невидено пустошење на земјата. Во споредба со тоа што го доживеавме по Чернобил дека она што се случува денес е само едно благо предупредување. Сега, вели Хајдегер, живееме во свет во кој сè незапирливо функционира. На тој начин техниката сè повеќе се изедначува со кибернетичката функција на науката, па отаде ништо повеќе не може да се стори против технофилијата, а според акад. Шарчевиќ, веќе со ништо не може да се избегне светската техничко-научна цивилизација.
Прашањето е само како неа да ја одухотвориме и да ја очовечиме?
Веќе зборуваме за некои од клучните идеи на акад. Абдулах Шарчевиќ, но како притоа, личноста на овој истакнат творец како сè уште да не е целосно опфатена. Затоа треба да имаме предвид дека кога зборуваме за акад. Абдулах Шарчевиќ, всушност зборуваме за една светски значајна филозофска фигура во денешниот филозофски свет. Да го споменеме сепак најбитното. Тој е редовен член на Академија на науките и уметностите на Босна и Херцеговина, редовен професор на сараевскиот филозофски факултет; професор на Prima Community Colleague во Тусон, Аризона, САД, редовен член на Интернационалниот парламент на светски писатели; член на здружението на писателите на БИХ до 1992 година. Но акад. Абдулах Шарчевиќ е најпознат по тоа што беше основач, главен и одговорен уредник на познатата универзитетска библиотека „Logos“ и директор на центарот за филозофски истражувања. Акад. Абдулах Шарчевиќ е роден на 27 мај 1929 година во Стар Мајдан, БиХ. Тој во европските, американските и во други земји ги предава главните филозофски дисциплини: онтологија, епистемологија, филозофија на науката, естетика, идеите на европската модерна и постмодерна, филозофска антропологија, филозофија на културата, филозофија на јазикот. Објавил 24 книги од подрачјето на современата филозофија, историјата на филозофијата, филозофијата на културата, меѓу кои најзначајни се Iskon i smisao, Sfinga Zapada, De Homine - Mišljenje i moderni mit o čovjeku, Čovjek i moderni svijet, Filozofija modernog doba, Iskustvo vremena, Filozofija u moderni, Sfinga Zapada na kraju 20. Stoljeća, Mersad Berber/Filozofija slikarstva, Istina i Sloboda и други. Учествувал во бројни значајни филозофски симпозиуми во земјата и странство. Како основач и главен и одговорен уредник на филозофската библиотека „Logos“ во рамките на нејзината програма која самиот ја создаваше ги објавил најзначајните филозофски дела на 20 и 21 век од западната и источната филозофија од целиот свет. Лично со право ја смета оваа своја дејност како свое животно дело.
Академик Георги Старделов
БЕСЕДА ЗА АБДУЛА ШАРЧЕВИЌ
ПО ПОВОД ДОДЕЛУВАЊЕТО НА СВЕТСКАТА НАГРАДА ЗА ХУМАНИЗАМ ЗА 2021 ГОДИНА
Денес на денот на Богојавление, 19 Јануари 2021,
Точно на пладне во Охрид, древниот Лихнидос
Покрај Охридското Езеро, едно од трите најстари езера на светот,
Зaедно со Тангањика во Африка и Бајкал во Сибир
Се случува интерпланетарен виртуелен собир
Во Куќата на Уранија на МАНУ
Во чест на доделувањето на Светската награда за хуманизам за 2021 година
На познатиот босански филозоф,
Еден од најголемите мислители на Балканот, Европа и светот, Абдулах Шарчевиќ
За да присуствува на овој миг, лауреатот Шарчевиќ е покренат
Од чудoтворнатворната енергија на Цивилизацијата на Љубовта и
Носталгијата по единството кои зрачеле од Охрид уште од деветтиот век
Од рамноапостолите Св. Кирил и Методиј,
И нивните ученици Св. Климент и Наум
Со една од првите школи во Европа, Охридската школа на хуманизмот
Нашиот годинашен лауерат тргнува од неговиот дом во Сараево
Чувствува дека самиот произведува чудо
Денес на почетокот на третата деценија на 21 век
Тој ја крева раката со која ги напиша сите свои филозофски списи
И по патот на перото го прелетува цел Балкан
И по принципот севременост и сеприсутност
Што е дефиниран уште од Есхил, Таткото на трагедијата
Дека ние сите сме трошки од Трпезата на Хомер
Воздушно го освојува Балканот и доаѓа во Охрид
И тука го пречекува како антички постмодерен филозоф
Неговиот колега и врсник Георги Старделов како негов брат
Двајцата браќа се прегрнуваат како да не се виделе од млади години
Бидејќи заедно биле асистенти на Филозофскиот факултет во Скопје
Се создава чудесна слика на академска церемонија
На која се појавуваат и двете мајки и сестри
Нивните татковини, Босна и Македонија
И во чест на оваа Одисеја на Абдулах Шарчевиќ
Ја гледаме вонвремената слика наречена
Групен портрет на Балканот со Европа во името на Хуманизмот
Во гравурите од 14 и 15 век
Европа е прикажана во вид на митска жена
А врз нејзиното тело се испишани имињата на земјите на стариот континент
Така-наречената Лулка на цивилизацијата
И таа Еуропа Прима, сега се отелотворува пред Куќата на Уранија во Охрид
И им вели на двете мајки-сестри Босна и Македонија
„Зошто вие сеуште се најдувате пред вратите на Европа?“
Во капиталното дело на Абдулах Шарчевиќ
„Европската култура и духовните науки“
Цитирана е една мисла од младиот Ками, објавена 1951 година:
„Знаете ли дека во 25 години од 1922 до 1947
70 милиони европејци, мажи жени и деца се истребени, депортирани или убиени?
Ете во што се претвори таа земја на хуманизмот
И како наспроти сите протести треба да ја наречеме Срамна Европа“
Денес професоре Шарчевиќ на церемонијата на Вашето прогласување во Охрид
Вие сте претставник на една друга Идеална Европа
И во Ваша чест сите Ваши книги доаѓаат пред куќата на Уранија
И само нивните наслови го ставаат Вашето име и Вашето дело
Во трезорите на Вечната филозофска меморија на Европа
И Европскиот филозофски Олимп:
„Исконот и смислата“ 1971 година,
„Сфингата на Западот“ 1972,
„Мислењето и модерниот мит на човекот“ 1986
„Утопија на смислата и вистината на времето“ 1988
„Човекот и модерниот свет“,
„Лавиринтот на светот“, „Важноста на слободата“
Бидејќи Вие напишавте една цела филозофска библиотека
И вратите на Куќата на Уранија се претесни за да влезат сите одеднаш
Во исто време по улиците на Охрид што францускиот архитект Корбизје
Ги опиша во своето дело „Патување на Ориентот“
Се појавува една светска плејада на филоизофи
За кои Вие напишавте монографии
Почнувајќи од Плотин, Хегел, Маркс,,
Кјикегард, Ниче, Јасперс, Хајдегер, Бенјамин,
Па се до Јирген Хаберманс и Петар Слотерџик.
Денес на пладне Охрид е центар на Светската филозофија
Со Вашето прогласување
И покрај Вашиот брат Старделов
Кој Ве пречекува заедно со сите досегашни добитници
Даисаку Икеда од Токио,
Нобеловците Херта Милер и Александр Солжењицин,
Музичкиот гениј на Рави Шанкар и
Театарскиот мит Питер Брук
Се случува уште едно чудо и еден гостин на охридската церемонија,
Се појавува неочекувано лично Теодор Адорно
Со кого Вие се сретнавте во 1963 година во Франкфурт на Мајна
Дојден е да Ви честита во Охрид на светското признание
Овде всушност се случува големото крешендо на нашата академска церемонија
Теодор Адорно, кој праша:
Како е можно да се пишува поезија после Аушвиц
Е сведок на новото прашање од нашето време:
Како е можно да се живее после окупацијата на Сараево
И крвавото распаѓање на Југославија
Ако Балканот е наречен уште во 60-тите години дека е Срцето на Европа
Во чест на Вашето прогласување се создава нова вредност
Во европската цивилизација која произлегува
Од триаголникот Женева-Сараево-Охрид
Имено, во шеесетите години, кога женевскиот младич
Никола Бувие тргнува на Балканот и доаѓа во Сараево
Еден анонимен сараевски виолинист на прашањето што е Балканот
Му одговара на Бувие: Балканот е Срцето на Европа
Истата пролет Бувие доаѓа во Македонија
И тука ја запишува таа реченица што подицна ќе биде објавена
На стотина јазици од светот
А неговата книга „Употребата на светот“ ќе биде прогласена за
Библија на писателите-патници.
На свеченоста на Вашето прогласување учествуваат и Вашата сопруга Исмета
Родена во Бања Лука, Синот Адемир, роден во Белград
И Вашата ќерка Ина, родена во Македонија.
Вие прашувате што има ново во Македонија?
Академик Старделов Ви одговара дека неодамна
Охридските археолози открија скелет на млада принцеза
И до неа, лакримариум со мистериозна течност
Што една лабораторија од Канада откри дека се солзите на охридската принцеза
Со тоа Македонија ги собори сите светски рекорди во чувањето на солзи
Вие се обраќате до Адорно со зборовите:
Зошто Европа не може да ги прими античко-византиско-отоманските солзи
На Охридската принцеза и постмодерните солзи на Босна
426 масовни гробници од распаѓањето на Југославија
Од Балкано нека влезат прво солзите во Европа
Ние ќе чекаме ако треба уште 1000 години
Предминатата година Романо Проди,
како добитник на Светската награда за хуманизам порача дека
Европа никогаш нема да биде создадена ако зборот Љубов не биде запишан
Во уставите на сите европски држави
Во името на филозофијата, солзите и љубовта
Со една интерпланетрна конференција
На која учествуваат триесеттина учесици од сите меридијани
Дојдени се сите слики на Мирсад Бербер
И изложени се од Куќата на Уранија до Света Софија
Актери од Босна и Македонија ја рецитираат песната „Модра река“ од Мак Диздар
Чија што интернационална одисеја започна од Струга и Охрид
Врз камените богумилски обележја
Вие на земјата и Старделов од небото
Потсетувате на богумилската конекција помеѓу Македонија и Босна
Со која започна во Средниот век првата интелектуална револуција во Европа!
Професоре Абдулах Шарчевиќ
Ве прогласуваме за добитник на Светската награда на хукманизмот за 2021 година!
Јордан Плевнеш,
Претседател на Охридската академија на хуманизмот
(Беседата е изговорена на 19 јануари 2021 година на Интернационалната онлајн конференција „Охридската школа на хуманизмот – од Средниот век до денес, во Европа и светот“.)
RSS Feed